Online onderwijs blijft. Wat we er ook van vinden: voorlopig blijft veel van het hoger onderwijs online onderwijs. Offline is nu de uitzondering, niet de norm. En waar we in maart zo goed en zo kwaad als het ging er in zijn gedoken en hebben gered wat er te redden valt, met studenten die al gewend waren aan het studeren, moeten we nu de lat hoger leggen. Want het is niet meer tijdelijk, even doorbijten tot we er weer mee kunnen stoppen en we gewoon offline verder mogen. We hebben nu echt goed online onderwijs nodig, op een vanzelfsprekende manier, zodat de studenten voelen: “OK, het is anders dan ik dacht toen ik me inschreef, maar dit is ook prima”.

Wat ik zoek

Zelf mis ik vooral het contact met de studenten. Of specifieker: ik mis de mogelijkheden die ik offline heb om contact te maken met de studenten op de achterste rij. In de fysieke lessen is dat nu ook extra lastig omdat iedereen zo ver uit elkaar zit en ik er niet tussendoor kan lopen omdat ik dan te dichtbij kom. (Even mijn referentiekader: mijn grootste groep offline is 43 m/v, online iets groter. Geen collegezaal met 600 man ofzo, gewoon een flinke schoolklas.) Studenten hebben al snel hun vaste plekje in de klas, zowel offline als online, en die uit de achterste rij, die zie en hoor ik dus zelden. Online zijn dat degenen die inloggen voor de presentielijst maar aan het eind van het college niet uitloggen, omdat ze al lang andere dingen aan het doen zijn.

Ik zoek dus manieren om die “achterste rij” actief bij de colleges te betrekken, om ze te leren kennen, om te zorgen dat ze aangehaakt blijven bij de rest. Omdat ik dat leuk vind, maar vooral: omdat ze anders niets leren. Leren vereist een actieve houding, er bij zijn is niet genoeg.

Vertalen van offline naar online

Er is inmiddels veel bekend over online didactiek, zie ook Online onderwijs overwegingen en Creatief met webcam onderwijs. Maar wat ik zoek zijn de handigheidjes, de tools die interactie makkelijker maken en waarmee ik de studenten actief aan het werk kan zetten. En dan ben ik daar al best handig in en mee hè, maar ik kan nog lang niet alles wat ik zou willen.

Wat ik wil (offline)	Wat dat praktisch betekent	Hoe dat online kan
Studenten denken individueel na en maken aantekeningen	Ieder voor zich, notities maken	(Eventueel: camera uit) Notities achteraf delen via scherm delen of via een tool als Padlet of Whiteboard.fi
Studenten overleggen in tweetallen	Studenten in tweetallen bij elkaar zetten	Met een kleine groep: breakout-rooms in bijv. BigBlueButton Met een grotere groep: dat weet ik nog niet, welk platform biedt meer dan 20 break-out-rooms? Eventueel studenten apart met elkaar laten communiceren via bijvoorbeeld Teams. Dat is wel tijdrovender.
Studenten werken in groepjes aan een vraagstuk	Groepjes apart van elkaar zetten	Break-out-rooms, scherm delen of in combinatie met een programma waarin je gezamenlijk aan een document kunt werken.
Klassikale brainstorm	Ieder kan reageren, alle antwoorden worden genoteerd	Niet via de whiteboardfunctie van diverse platforms: dat wordt een rommeltje. Wel: m.b.v. een programma als Mentimeter of simpelweg m.b.v. de chatfunctie van het platform dat je gebruikt.
Mensen die je niet veel hoort aan het woord laten	Individuele studenten aanspreken	Een willekeurige naam uit de lijst van deelnemers noemen en vragen of die wil reageren. Eventueel: een lijst bijhouden van wie je de beurt hebt gegeven, à la beurtstokjes, zodat je steeds een ander noemt. (Of zelfs gewoon beurtstokjes gebruiken, zie bijvoorbeeld dit leuke stuk uit het AD.)
Naar achter lopen in de klas, zodat je juist de achterste rij aanspreekt	De groep studenten vinden die je nog weinig gehoord hebt en die speciale aandacht geven	Deze weet ik ook nog niet. Het lastige is, dat er een flinke groep studenten is die betrokken is maar niet snel zal meepraten. In de klas kun je die goed onderscheiden van de niet-betrokkenen, online niet.

Wordt vervolgd!

Bronnen voor online werkvormen

Wat is het?	Wat heb je eraan voor het onderwijs?
Werkvormen voor teambuilding en samenwerking, gericht op professionals	Geschikt binnen het team, en in begeleiding van studententeams voor projecten
Werkvormen voor het samen laten leren van leerlingen	Zeer bruikbaar om studenten over stof te laten nadenken. In BigBlueButton niet geschikt voor grote groepen (40+): dan heb je te weinig break-out-rooms.
Uitleg hoe een aantal “live” activerende werkvormen online toe te passen zijn. De live werkvormen download je hier.	Leuk omdat ze concreet omschreven zijn. Het is raadzaam het pdfje met de originele werkvormen ook te lezen, los biedt de site net te weinig informatie.
Overzicht van digitale tools en wat je ermee kunt, geordend op wat hun toepassing.	Leuk als inspiratiebron voor “hoe het ook kan”, het maakt lessen levendiger. Goede aanvulling op andere sites: deze gaat over de tools, de andere eerder over de didactiek.
Presentatie van 11 slides met tips voor online onderwijs.	Veel is al bekend, maar je vindt ook een paar leuke nieuwe tips en tools.
De videomeeting-bingokaart in het Nederlands en in het Engels.	Ludiek spelletje om te oefenen met videomeetings.
Boek: Het groot online werkvormenboek 3, van de schrijvers van het Groot werkvormenboek 1 en 2. Met ditmaal alleen onlinenwerkvormen.	Heldere uitleg van verschillende online werkvormen voor professionals, helaas zonder veel specifieke informatie over de gebruikte tools. Niet alles is bruikbaar in de les.
Boek: Teamtools online : 50 oefeningen met app en web Werkboek voor het werkend leren op het gebied van samenwerken en teamontwikkeling op internet.	Dit boek heb ik nog niet kunnen lezen of inzien. Een deel van de werkvormen gaat over leren. Inmiddels wel al zes jaar oud, dat is voor dit soort dingen bijna prehistorisch.

Bonus: https://www.digitaledidactiek.nl/ Met tips die twaalf jaar geleden uiterst actueel waren 😉