De afstudeerpresentaties van mijn opleiding komen er weer aan. Die presentatie is het slot, maar het meeste werk zit natuurlijk daarvóór: in het project waarvan de resultaten gepresenteerd worden.
Dat project is een onderzoeksproject, dat moet geloof ik van de overheid. Het bijzondere van de opleiding waar ik lesgeef, Engineering, is dat we de studenten in de eerste plaats opleiden tot ontwerpers. Dus die ontwerpers moeten hun ontwerpproces in een onderzoeksformat duwen. Dat leidt natuurlijk tot wrijving: het is natuurlijk niet hetzelfde. Maar er zijn grote overeenkomsten! Kijk maar:
Haha, zo kan ik het ook, zelfde kleurtjes, rondje, dan lijkt álles op elkaar…. Nee maar wacht:
| Ontwerpcyclus | Onderzoekscyclus |
| Probleem verkennen en formuleren | Verwonderen |
| Ideeën verzinnen en selecteren | Verkennen |
| Concepten uitwerken en selecteren | Onderzoek opzetten |
| Prototype maken | Onderzoek uitvoeren |
| Testen en optimaliseren | Concluderen |
| Presenteren | Presenteren |
Ze eindigen allebei met presenteren! Zie je wel dat ze op elkaar lijken! Fout, zo gaat het mis. Als je ze naast elkaar legt hebben ze echt niet zoveel met elkaar te maken. Want dat aantal stappen, dat is echt geen heilige wet, en beide processen worden soms weergegeven als een cyclus en soms als een stappenplan.
Ontwerpen = onderzoeken
Hoe dan wel? Een collega van mij houdt de studenten voor: ontwerpen ís onderzoeken. Een goede ontwerper vaart namelijk niet alleen op zijn creativiteit, maar onderbouwt zijn ontwerp, met onderzoek uiteraard. Dus bij elke stap in het ontwerpproces komt onderzoek kijken:
| Ontwerpcyclus | Onderzoeksactiviteiten die erbij horen |
| Probleem verkennen en formuleren | Onderzoek naar: achtergrond probleemal geprobeerde oplossingende randvoorwaarden voor een oplossing |
| Ideeën verzinnen en selecteren | Snelle onderzoekjes naar haalbaarheid van constructie, vormgeving, voorkeuren, ergonomie |
| Concepten uitwerken en selecteren | Testen van onderdelen, onderzoek onder doelgroep |
| Prototype maken | Variaties op details, welke is het beste? |
| Testen en optimaliseren | OK, dit zou hem moeten zijn. Maar klopt dat ook? Testen met doelgroep en in situaties met bedoeld en onbedoeld gebruik |
| Presenteren | Klaar met ontwerp en onderzoek! |
Onderzoeken is creatiever dan je denkt
Andersom klopt het ook: onderzoek is niet alleen maar kijken naar wat er is. Ook in een onderzoek moeten dingen worden bedacht en ontworpen: een goede hypothese bijvoorbeeld (wat dan weer enorm lijkt op de probleemstelling van de ontwerpers), een onderzoeksopzet die meet wat er gemeten moet worden en niet ter zake doende invloeden zoveel mogelijk buitensluit, een onderbouwing… Een onderzoeker mag dat niet zomaar uit zijn duim zuigen (net als die ontwerper dat niet mag), maar dat wil niet zeggen dat een onderzoeker geen nieuwe ideeën of creativiteit nodig heeft!
Onderzoek en ontwerp gaan in elkaar over
En hoe het ook vaak werkt: eerst een flink stuk onderzoek, en daarna een ontwerp. Het onderzoek als stevige basis voor een goed ontwerp voor een complexe situatie.
Onderzoek voor een goed ontwerp
Een student ontwierp bijvoorbeeld een spel om dementerenden te activeren. Daarvoor moest hij diep de literatuur in, hij bezocht beurzen om te kijken wat er al op de markt was, sprak met deskundigen over wat er nodig was, draaide mee met activiteiten om zelf te ervaren hoe dat er aan toe ging. Een behoorlijk stevig onderzoek. Daarná pas had het zin om iets te gaan ontwerpen, omdat hij toen pas voldoende kennis had van wat er nodig was en wat zou gaan werken. En uiteraard ging hij daarna weer terug om te onderzoeken of zijn prototype inderdaad aansloot bij de wensen van de doelgroep.
Onderzoek naar een ontwerp, en dan weer een nieuw ontwerp
Vaak zie je ook een cyclus terug in een project: er is een ontwerp, maar dat voldoet niet. Dan is onderzoek nodig: wat is ermee, wat is er wel goed aan, welke randvoorwaarden zijn er voor een oplossing? Daarna kan het ontwerp verbeterd worden. En natuurlijk weer getest. Enzovoorts!
Kortom, ze hebben véél met elkaar te maken, zijn soms ook lastig uit elkaar te houden, maar ze zijn niet hetzelfde of onderling uitwisselbaar. Maar de vaardigheden die je er voor nodig hebt zijn in grote lijnen hetzelfde. En ze zijn niet alleen interessant voor studenten, ook op de basisschool en middelbare school sluiten ze aan bij wat kinderen en jongeren van nature doen: uitzoeken, uitproberen, creatief bezig zijn!