Bij mijn studie aan de TU Delft leerde ik brainstormen. Zo’n brainstorm begint met een vraag, de ideeën zijn de antwoorden. Dus voor een brainstorm begin je met het formuleren van de de vraag. Standaard begon zo’n vraag met “Hoe kun je?”. Hoe kun je een kind veilig vervoeren op de fiets, hoe kun je groente aantrekkelijk maken als snack, hoe kun je afval veranderen in een hebbeding: noem maar op. Nu leerde ik pas een variant: “How could we?”. En nou zit ik met een probleem, want die is gewoon beter. Hoe vertaal ik dat nou lekker? Kortom: vandaag een blog over hoe woorden ertoe doen wat creativiteit betreft.

Waarom “Hoe kun je?” zo’n goede vraag is

Allereerst: voor een brainstormsessie is een open vraag handig. Er valt weinig te brainstormen als er maar één antwoord is op een vraag. (Zie ook Ideeën uit een groep: het vraagstuk en That’s the question!.) Dus vragen die beginnen met “hoe” zijn slim. “Hoe” vraagt naar manieren: “Op welke manieren kun je?” Dat maakt “hoe” zo lekker bruikbaar: het maakt de vraag al gauw net ietsje uitnodigender voor de creativiteit dan bijvoorbeeld “wat?”: wat kun je doen om…, wat is een oplossing voor….? (De vraag “waarom” vraagt sowieso niet naar een oplossing, net als de vragen “wie” en “wanneer”.)

Kunnen is positief en uitnodigend. Kunnen, dat wil je! En daarnaast geeft het aan dat het antwoord nog niet het definitieve antwoord hoeft te zijn: het kán, maar het kan ook anders. En je: dat is de deelnemer aan de brainstormsessie. Hoe kun jíj, ja jij daar, dit oplossen? Maar ook een beetje de vriendelijke variant van het algemene “men”. Prima formulering dus! Totdat…

Waarom “How could we?” een nog betere vraag is

Na tientallen jaren naar alle tevredenheid de formulering “Hoe kun je?” te hebben gebruikt, stuitte ik kort geleden op de variant die ontwerpbureau IDEO en de d-school van Standford gebruiken: “How could we?” (In het boek “Creative Confidence”, van David en Tom Kelley, waar ik het hier en hier ook al over had. Ik zei al, wordt vervolgd…) En die is gewoon beter! Over how hoeven we het niet te hebben, het verschil zit ‘m in de woorden “could” en “we”:

• “Could” is de onvoltooid verleden tijd van “can”. Net nog wat zachter dan “kunnen”: het is iets meer “zouden kunnen”. Dat nodigt nog meer uit tot het bedenken van oplossingen die langs de randen van het mogelijke zitten, of er net buiten: het zóu kunnen, maar misschien kan het wel helemaal niet. Het is wat vrijblijvender: het hoeft niet haalbaar te zijn, als je je maar kunt voorstellen dat het haalbaar zou kunnen zijn.
• “We” is perfect om te laten zien dat het bedenken van ideeën een gezamenlijke inspanning is. Het gaat niet om de individuele deelnemers, het gaat er om dat je samen de schouders eronder zet om iets moois te bereiken. Je wordt uitgenodigd om mee te doen: “we”, dat zijn we allemaal, iedereen draagt een steentje bij.

Maar twee woorden anders, en maar eentje echt anders, maar echt beter!

En nu in het Nederlands…

“Hoe kun je” en “How could we” bekken lekker: drie woorden, drie lettergrepen. Makkelijk af te korten ook, tot HKJ respectievelijk HCW, wat dan weer handig is als je een trits brainstormvragen aan het bedenken bent. Maar nu: hoe vertaal je “How could we” naar iets dat net zo lekker bekt?

How wordt hoe, we wordt we. Could wordt… geen idee. “Hoe zouden we …… kunnen” is geen zin die je makkelijk afmaakt: eigenlijk is een zin waarbij de magische formule aan het begin staat handiger. “Hoe kunnen we…” is al beter. “Hoe zouden we…” werkt wellicht soms. Maar ik heb even geoefend met de zinnen van eerder, om er een fatsoenlijke zin van te maken moet er gewoon kunnen tussen. Hoe zouden we… een kind veilig kunnen vervoeren op de fiets, groente aantrekkelijk kunnen maken als snack, afval kunnen veranderen in een hebbeding.  Een lange, maar qua betekenis goede oplossing is: “Wat zouden we kunnen bedenken om….” Maar dan de afkorting: WZWKBO, niet echt iets dat blijft hangen hè? Misschien voorlopig maar “Hoe kunnen we” aanhouden. Tenzij iemand iets beters weet?