Een bekentenis: ik heb een zwak voor boeken met voorbeelden van zelfmaakprojecten. Ik haal er ideeën uit en leer handige technieken, die ik vervolgens op mijn eigen manier toepas. Of ook heel vaak helemaal niet toepas, trouwens.

Helaas hebben voorbeelden en creativiteit een beetje een moeilijke relatie. Waar dat toe kan leiden zie ik bij mijn kinderen op school en bij de kinderopvang: er wordt geknutseld rondom een thema (op zich prima), met knoeivrij en kindveilig materiaal (te verdedigen). Gekozen technieken zijn over het algemeen van het type “grote halen snel thuis”: goed voor kinderen met een korte aandachtsspanne, en praktisch als er eigenlijk geen tijd is om te knutselen. En de resultaten zijn volkomen inwisselbaar. En dat laatste: dàt is een serieus probleem. Iedereen die in die groepen rondloopt ziet dat de kinderen zeker niet inwisselbaar zijn, waarom is dat niet terug te zien in de werkstukken?

Ten eerste omdat de mogelijkheid voor individuele expressie nogal beperkt wordt door de aangeboden materialen. Geef je elk kind een voorgeknipte papieren vorm die te beplakken is met dezelfde plakkertjes, elk kind vijf, dan moet zo’n kind wel erg stevig in z’n schoentjes staan om daar iets origineels van te maken. Scheuren en vouwen is immers niet de bedoeling. Een letterlijk en figuurlijk nogal vlak resultaat is het gevolg.

Ten tweede omdat er resultaatgericht wordt gewerkt. Het moet móói en netjes. Aandacht voor het proces, lekker experimenteren met het materiaal? Dat schiet er bij in, en geeft maar vlekken bovendien.

En dan natuurlijk: het voordoen en de goedbedoelde hulp. Dit hoort hier, dat hoort daar, en dan nieten we nu dit deel daar aan vast. Waarom? Weet je wat mijn kinderen met de werkstukken doen als ze er mee thuiskomen? Die zien ze als een soort basis voor verder werken: er wordt nog wat bij getekend, op geplakt, losgetrokken. Hèhè… Worden ze daar mooier van? Eerlijk gezegd: meestal niet. Gelukkig maar. Mooi màg wel hoor, maar ik heb liever dat ze een ervaring opdoen, er hun eigen invulling aan kunnen geven, nieuwe dingen uitproberen.

Zijn voorbeelden verboden? Nee hoor, niets zo leuk als de kunst afkijken en er zelf je eigen draai aan geven. En regelmatig aandacht voor het eindproduct in plaats van het proces is ook prima. Als iedereen opnieuw het wiel moet uitvinden komen we als mensheid niet verder hè! Maar lieve juffen, meesters, leiders en leidsters: kinderen willen jullie zó graag een plezier doen dat ze precies proberen na te doen wat jullie laten zien. Voorkom dat: laat gewoon niets zien, of alleen voorbeelden van technieken. En laat ze daar hun eigen ding mee doen. Immers: voortbouwen is prima, maar navolgen alleen brengt ze niet verder. Einstein heeft inspiratie opgedaan bij zijn voorgangers, maar als hij had gedaan wat zij deden dan had hij ook de resultaten gekregen die zij al hadden. Gelukkig was hij eigenwijs. Mogen de, mogen mijn kinderen ook eigenwijs zijn?