De beste wensen! Een nieuw jaar is begonnen. Heb je goede voornemens gemaakt? Weet je zeker dat het de juiste voornemens zijn? Want:

• Van diëten word je dik
• Sport is ongezond
• Veel slapen houdt verband met depressiviteit
• Fruitsap en cola zijn even slecht voor je
• Mannen die vegetarisch eten zijn vaker ziek

Wat is er aan de hand? Is dit onzin, of niet? Het is geen onzin. Het is wel misleidend. Daarom: een lesje kritisch lezen, zodat je in het vervolg onderzoeksresultaten met wat scepsis tegemoet treedt.

Van diëten word je dik

Mensen die jarenlang het ene dieet na het andere proberen komen door een aantal vervelende mechanismen vaak meer aan dan ze afvallen. Zeker heftige diëten, met een onvolledig voedingspatroon, gooien de stofwisseling zo in de war dat het lastig is die weer normaal te krijgen, met als gevolg extra kilo’s. Daarnaast helpt een dieet niet zoveel als men daarna weer “terugvalt” in het oude, dikmakende patroon. Veel pleit dus voor proberen je voedingspatroon subtiel aan te passen om op gewicht te blijven, ook al is dat wat te hoog. (Zie ook deze fijne presentatie van Sandra Aamodt!)

Maar “van diëten word je dik” is té kort door de bocht, dat hangt sterk van het dieet af en van wat er na het dieet gebeurt. Een typisch geval van een kop die de lading niet dekt.

Sport is ongezond

Sporters hebben meer sportblessures dan niet-sporters, logisch. Vergelijk je dus een groep bankhangers met een groep fanatieke sporters dan zullen de sporters misschien meer klachten aan het bewegingsapparaat hebben. Dus maar niet sporten? Nou… die extra blessures wegen ruimschoots op tegen de slechtere algemene conditie van de stilzitters. Natuurlijk moet sporten met beleid gebeuren, maar wèl sporten is als je het geheel bekijkt nog altijd beter dan niet sporten.

Wat gebeurt hier? Er wordt gegeneraliseerd waar dat niet mag: “meer sportblessures” is niet hetzelfde als “ongezonder”.

Veel slapen houdt verband met depressie

Zijn de wetenschappers er zo’n beetje uit dat de westerse mens te weinig slaapt en dat dat heel schadelijk is, lees je dit. En het is nog waar ook! Wat gaat hier mis? Er wordt een oorzaak-gevolg relatie gesuggereerd die er niet is: je wordt niet depressief van veel slapen. Andersom hebben depressieve mensen vaak een verstoorde slaap, waardoor ze lang in bed liggen en toch moe wakker worden. In feite stáát er ook alleen maar dat er een verband is, en dat klopt, alleen léés je het niet zo. Slordig en suggestief taalgebruik dus.

Fruitsap en cola zijn even slecht voor je

Ook dit is te kort door de bocht. Maar sinaasappelsap en cola bevatten wèl precies evenveel calorieën*, wist je dat? Alleen bevat sinaasappelsap vitaminen, en is cola onovertroffen in het op mysterieuze wijze weer laten blinken van roestige bouten en moeren. Tja, wat is slecht? Het is in elk geval wel een prikkelende kop.

Mannelijke vegetariërs zijn vaker ziek

In mijn gezin hebben mijn man en jongste zoontje het vaakst een kwaaltje waardoor ze niet naar werk of kinderopvang kunnen. Heel soms in plaats van nooit. Dus binnen mijn gezin zijn de mannen het vaakst ziek. Wij eten vegetarisch, dus je zou kunnen zeggen dat bij ons thuis de vegetarisch etende mannen vaker ziek zijn dan de vegetarisch etende vrouwen. Maar de kop suggereert “dan mannen die vlees eten”, nou, geen idee: dat is niet onderzocht in mijn steekproef. En krijg je ook niet de indruk dat ze vaker ziek zijn dan gemiddelde mensen? Misleidend hè? Typisch voorbeeld van een te kleine, niet-representatieve steekproef dus. Gecombineerd met suggestieve taal.

Dus: als je de resultaten van een onderzoek leest, kijk dan even naar wie er onderzocht zijn en of je daaruit algemene conclusies mag trekken. Let op instinkers:

• Een online enquête wordt ingevuld door mensen die vaak online zijn, als daaruit blijkt dat 80% vaak online winkelt zal dat in het echt lager liggen.
• Een enquête in een winkelstraat bereikt mensen die op dat moment kunnen en willen winkelen: is dat donderdagochtend dan is het dus geen representatieve steekproef voor conclusies over àlle volwassenen: veel mensen zitten op hun werk of hebben andere dingen te doen, en mensen met weinig inkomen hebben sowieso minder te winkelen.
• Stem op ons en krijg korting: ongetwijfeld geven dan veel mensen hun mening, maar het vertekent wel de uitslagen van de enquête. Denk ook aan de verkiezingen in Brazilië waarbij één kandidaat royale sociale programma’s beloofde. De economie ging onderuit, maar ze heeft wèl weer gewonnen door alle stemmen van de minima.
• Stel je onderzoekt de wensen voor de inrichting van vliegtuigen. Je ondervraagt de passagiers en het personeel van één vliegtuig: zeg 150 man. Normaal gesproken zou je daarmee al veel zinnigs kunnen zeggen. Maar als net twee basketballteams met entourage uitstappen, zo’n 40 man in totaal, zou het kunnen dat de wensen ten aanzien van plafondhoogte, beenruimte en breedte van de rugleuning flink vertekend raken… (Oplossing hiervoor is meer mensen ondervragen, omrekenen naar een normale vliegtuiggebruikers-samenstelling, een ander vliegtuig kiezen of kritische opmerkingen plaatsen bij de uitkomsten).

Succes dit jaar! En val niet in de valkuil van te haastige conclusies.

* Ik vergeleek Coca Cola regular met sinaasappelsap van Albert Heijn, beiden bevatten 42 kcal per 100 gram